Açık kalp ameliyatı, kalp hastalıklarının cerrahi düzeltimesinde kullanılan, kalbi ve akciğerleri devre dışında bırakarak yapılan kalp ameliyatlarına verilen genel bir isimdir.

Hasta heparinize edilir, venöz kan uygun bir yerden alınır, bir hazneye filtre edilerek toplanır, bir pompa vasıtasıyla hazneden alınarak oksijenlendirilir, CO2’si kısmen atılarak atardamarlardan herhangi birine ya da aortanın içine pompalanır.

İşlem yapılırken hastanın ameliyatının gerektirdiği ısılara inilir (18 dereceye dek) ve hasta kalple ilgili işlem bittiğinde tekrar ısıtılır.

Vücut kanının makine aracılığıyla yönlendirildiği bu işleme EXTRACORPOREAL DOLAŞIM (ECC=vücut dışı dolaşım) ya da CARDIOPULMONARY BYPASS (CPB=kalbe ve akciğere uğramadan geçip gitme) adı verilir. Fr. Okunuş olarak “kardiyopülmoner bypas” şeklinde dilimizde kullanıma girmiştir.

Buna göre ECC ya da CPB da kullanılan makinenin adı “kalp – akciğer pompası” dır.

Kalp akciğer pompasının komponentleri:

1-       Arteriyal ve venöz lines (hatlar)
2-       Rezervuar (hazne) (venöz kanın depolandığı yer)
3-       Pompa (venöz kanı alıp, arteryel hatta basınçla verebilen bir alettir.
a-       Roller pompa-dönerek hattı sıkıştırma yoluyla pompalayan- pompa çeşidi
b-       Centrifugal pompa- içinde paletler yoluyla döndüğünde merkezkaç kuvvetiyle kanı pompalayabilen.
c-       Diafram tipi pompa- kanı bulunduğu oda içinde diaframı ileri geri hareket ettirerek pompalayan çeşitleri bulunur.

Bu pompa tiplerinin içinde en ucuz ve yaygın kullanılanı roller pompadır.

4-       Oksijenatör (kana O2 girişi ve kandan CO2 çıkışını sağlayan fiberlerden oluşur)
5-       Mixer (kana verilecek hava/O2 oranını istenen şekilde ayarlanarak oksijenatöre gönderen cihazdır)
6-    Heat exchanger (ısı değiştiricisi) genellikle oksijenatörün dışındadır;  ısıtılmış ya da soğutulmuş suyu oksijenatörün etrafında dolaştırarak kanın ısınmasını/soğumasını sağlar.
7-     Suction lines: Ameliyat esnasında etrafa kanayan kanın veya kalp-damarlar içinde toplanan kanın emilerek rezervuara gönderilmesini sağlarlar. Pompa düzeneğine bağlı oldukları için “suction” ya da “aspiration” (emme) yoluyla oluşturdukları negatif basınçla kanı emer ve hazne içine pompalarlar. İşlemi gerçekleştiren aparata “sucker” (sakır okunur) denir.
a-    Koroner suction: Etrafta boşluklara toplanan kanı hazneye almak için kullanılır. Ameliyat masasında kullanılan koroner aspiratöre “koroner sucker” denir.
b-     Asandan Aorta, Sol atrium, Pulmoner arter, Koroner sinüs gibi, kan gelişi olan boşluklarda gelen kan nedeniyle cerrahi görüşü düzeltmek amacıyla kullanılır. Bu işleme “VENTING” (içini boşaltmak) denir. İşlemi yapan kateter ucuna “venting kateter” veya kısaca “vent” denir.
8-      Kardiyopleji pompası veya pompaları. Kalbe işlem esnasında kan pompalamak için kullanılan pompalardır.

Şekil: Koroner aspiratör veya “koroner sucker” (foto). Ucunda etraf dokuyu içine çekmemesi için nohut şekil büyüklüğünde bir topuz ve bu topuz içinde bir keç küçük delik bulunur. Hattın diğer ucu pompanın emiş yapan kısmına bağlanır.

Şekil (foto): intraoperatif 4 birleşik üniteli “roller” Kalp-akciğer makinesinin görüntüsü. Reservoir: Makinenin venöz kanın toplandığı haznesidir, kan seviyesinin takibi çok önemlidir (hazne üzerindeki beyaz oka benzer şekil). Haznenin hemen altında gaz alışverişinin yapıldığı Oxygenator ile birleşik üretilmektedir; onun altında da ısı değiştiricisi (heat exchanger-resimde altta kaldığı için görülmüyor; ayrı bir ünite olarak ısıtılan yada soğutulan su; bu ünitenin içinden geçerek kanla direkt temasa gelmeden kanı ısıtır ya da soğutur) bulunur. Pompanın en solda bulunanı genellikle Arteriyel pump denilen aorta ya da büyük bir artere kan pompalayan ünitedir. Cerrahların uygulamalarına göre kardiyopleji buna bitişik ikinci bir pompadan verilebilir; bunun için de ayrı bir ünite kullanılır (cardioplegia pump). Bunun yanındaki üniteler Vent (bir haznenin içini boşaltmak anlamına gelir) ve suction (emmek anlamına gelir; serbest kanın aspire edilmesi için kullanılan tabirdir) ünitesidir; koroner sucker (emici) ve vent hatları buradaki pompalar vasıtasıyla emiş yapar ve topladıkları kanı venöz rezervuara atarlar. Sistem içinde olan biten elektronik sensörler vasıtasıyla kontrol paneline iletilir (display) izlenen parametreler şekilde yazıldığı gibi zaman, basınçlar, alarmlarla sınırlı olmayıp kan muhteviyatındaki gazlar, satürasyon ve giden ve dönen kanın anlık ısısı gibi parametrelerdir. Resimde yeşil olarak görülen hat; mixerden gelen hava/O2 karışımını oxijenatöre taşımaktadır; mixer bu modelde kontrol ünitesine entegre (birleşik) üretilmiştir.

Şekil (çizim): Roller pompa çalışma prensibi. Genellikle PVC/silikon gibi yarı elastik yapıdaki tubing line dönerek hattı sıkıştıran ve içeriğindeki kanı ileri doğru iten, geliş kısmında negatif basınç oluşturduğu için emme işlevi de yapan bir ünitedir.

Şekil (çizim): Centrifugal pompa çalışma prensibi. Sistemin içine hava girerse pompa çalışma prensibi olarak faaliyetini durdurduğu için roller pompalara göre avantajlıdır. Ayrıca kan hücrelerini daha az tahrip eder ve uzun sürebilecek mültiprosedür hastalar ve kalbe pompa yardımı (asist) yapılacak durumlarda tercih edilmesi gereken bir pompa çeşididir. Tek sakıncası oldukça pahalı olmasıdır.

Şekil (foto): İntraoperatif Kalp-akciğer makinesi ve haznenin görüntüsü. Haznenin (rezervuar) üzerinde hasta ECC dayken verilmesi gereken ilaçların yapılabileceği musluklar ve hatlar bulunur. Ortadan hazne içine kalın bir hattın girdiği görülmekte; üzerinde ısı probu bulunmaktadır (ana venöz hat), hazneye sucker ve ventlerden gelen hatlar da baş-ğlanır, hepsi bir filtreden geçerek haznede toplanır. Tüm bu bağlantılar çok karışık görülse de… Sistem aslında aşağıdaki şekilde özetlenebilecek kadar basittir.

Şekil (çizim): Kavalardan alınan venöz kan rezervuara depolanır, oksijenlerdirilerek tekrar vücuda pompalanır